FaclairDictionary EnglishGàidhlig

537: Gille Dubh Thangusdail 537: The Black-haired Lad of Tangusdale 

B1 - Intermediate - The Little LetterB1 - Eadar-mheadhanach - An Litir Bheag

Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.

Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.

Audio is playing in pop-over.

The Black-haired Lad of Tangusdale 

Gaelic Gàidhlig

Till an crodh, Dhòmhnaill, ’s gheibh thu bean bheadarach,

Till an crodh, Dhòmhnaill, ’s gheibh thu bean bhòidheach,

Till an crodh, fair an crodh, ruaig an crodh, lean an crodh,

Till an crodh, Dhòmhnaill, ’s gheibh thu bean bhòidheach.

B’ e an ‘Dòmhnall’ anns an òran – Gille Dubh Thangusdail à Barraigh. ’S e creachadair a bha ann ri linn nan creach. Seo a stòiridh:

Bha MacNèill Bharraigh a’ dèanamh air Sealtainn airson creach a thogail. Thug e leis fear mòr à Tangusdal. B’ esan an Gille Dubh. Ràinig iad Sealtainn. Agus nochd fear a bha a’ dìon crodh Shealtainn. B’ esan am ‘Boc Sealtainneach’. Thòisich sabaid eadar am Boc is MacNèill Bharraigh. Bha a’ chùis a’ dol leis an t-Sealtainneach. Leum an Gille Dubh a-steach agus mharbh e am Boc Sealtainneach.

Dh’òrdaich MacNèill air na Barraich an crodh a thrusadh agus a chur air bòrd na bìrlinn aca. Ach bha an Gille Dubh a’ meòrachadh air na rinn e. Bha e a’ gabhail aithreachas airson am Boc Sealtainneach a mharbhadh. Thuirt e ri MacNèill a chasan a thoirt leis no gum marbhadh e e. B’ fheudar do MhacNèill falbh às aonais a’ chruidh. Dh’fhuirich an Gille Dubh ann an Sealtainn agus phòs e nighean a’ Bhuic. Tha an sliochd aca ann chun an latha an-diugh.

Tha an eachdraidh seo agus briathran an òrain Till an crodh, Dhòmhnaill a’ nochdadh ann an leabhar a thàinig a-mach am-bliadhna. ’S e leabhar prìseil a th’ ann, leis an tiotal Ri Luinneig mun Chrò. Tha e mu dheidhinn ‘Crodh ann am Beatha agus Dualchas nan Gàidheal’. ’S i Seònaid Ghriogair, tidsear à Dùn Èideann, an t-ùghdar, agus abair gun do rinn i rannsachadh mòr.

Tha cha mhòr trì cheud òran is dàn anns an leabhar. Tha iad mu dheidhinn bleoghann, an àirigh, dròbhaireachd, creach is eile. Ma tha ùidh agaibh ann an dualchas nan Gàidheal, bu chòir dhuibh an leabhar a cheannach! Mo bheannachd air Seònaid chòir agus air Grace Note Publications ann an Siorrachd Pheairt airson an leabhar a chur ann an clò. Agus air a’ Ghille Dhubh airson an crodh Sealtainneach a thilleadh!

Gille Dubh Thangusdail

English Beurla

Return the cattle, Donald, and you’ll get a lovely wife,

Return the cattle, Donald, and you’ll get a beautiful wife

Return the cattle, watch the cattle, chase the cattle, follow the cattle,

Return the cattle, Donald, and you’ll get a beautiful wife.

The ‘Donald’ in the song is the Black-haired Lad of Tangusdale in Barra. He was a raider in the age of forays. Here is his story.

The MacNeil of Barra was making for Shetland to lift cattle. He took with him a large man from Tangusdale. He was the Black-haired Lad. They reached Shetland. And a man appeared who was protecting the Shetland cattle. He was the ‘Shetland Buck’. The Buck and MacNeil started to fight. The Shetlander was winning. The Black-haired Lad jumped in and he killed the Shetland Buck.

MacNeil ordered the Barra men to gather the cattle and to put them on board their birlinn. But the Black-haired Lad was considering what he had done. He regretted killing the Shetland Buck. He told MacNeil to leave or he would kill him. MacNeil had to leave without the cattle. The Black-haired Lad remained in Shetland and married the Buck’s daughter. Their descendants are still there today.

This story and the words of the song ‘Return the cattle, Donald’ appear in a book that came out this year. It’s a valuable book, with the title Ri Luinneig mun Chrò . It’s about ‘Cattle in the Life and Heritage of the Gaels’. The author is Janet Grigor, a teacher from Edinburgh, and what an amazing amount of research she did.

There are almost three hundred songs and poems in the book. They are about milking, the shieling, droving, cattle-raiding and other things. If you are interested in the heritage of the Gaels, you should buy this book! My congratulations to Janet and to Grace Note Publications in Perthshire for publishing the book. And to the Black-haired Lad for returning the Shetland cattle!

The Black-haired Lad of Tangusdale 

Gaelic Gàidhlig

Till an crodh, Dhòmhnaill, ’s gheibh thu bean bheadarach,

Till an crodh, Dhòmhnaill, ’s gheibh thu bean bhòidheach,

Till an crodh, fair an crodh, ruaig an crodh, lean an crodh,

Till an crodh, Dhòmhnaill, ’s gheibh thu bean bhòidheach.

B’ e an ‘Dòmhnall’ anns an òran – Gille Dubh Thangusdail à Barraigh. ’S e creachadair a bha ann ri linn nan creach. Seo a stòiridh:

Bha MacNèill Bharraigh a’ dèanamh air Sealtainn airson creach a thogail. Thug e leis fear mòr à Tangusdal. B’ esan an Gille Dubh. Ràinig iad Sealtainn. Agus nochd fear a bha a’ dìon crodh Shealtainn. B’ esan am ‘Boc Sealtainneach’. Thòisich sabaid eadar am Boc is MacNèill Bharraigh. Bha a’ chùis a’ dol leis an t-Sealtainneach. Leum an Gille Dubh a-steach agus mharbh e am Boc Sealtainneach.

Dh’òrdaich MacNèill air na Barraich an crodh a thrusadh agus a chur air bòrd na bìrlinn aca. Ach bha an Gille Dubh a’ meòrachadh air na rinn e. Bha e a’ gabhail aithreachas airson am Boc Sealtainneach a mharbhadh. Thuirt e ri MacNèill a chasan a thoirt leis no gum marbhadh e e. B’ fheudar do MhacNèill falbh às aonais a’ chruidh. Dh’fhuirich an Gille Dubh ann an Sealtainn agus phòs e nighean a’ Bhuic. Tha an sliochd aca ann chun an latha an-diugh.

Tha an eachdraidh seo agus briathran an òrain Till an crodh, Dhòmhnaill a’ nochdadh ann an leabhar a thàinig a-mach am-bliadhna. ’S e leabhar prìseil a th’ ann, leis an tiotal Ri Luinneig mun Chrò. Tha e mu dheidhinn ‘Crodh ann am Beatha agus Dualchas nan Gàidheal’. ’S i Seònaid Ghriogair, tidsear à Dùn Èideann, an t-ùghdar, agus abair gun do rinn i rannsachadh mòr.

Tha cha mhòr trì cheud òran is dàn anns an leabhar. Tha iad mu dheidhinn bleoghann, an àirigh, dròbhaireachd, creach is eile. Ma tha ùidh agaibh ann an dualchas nan Gàidheal, bu chòir dhuibh an leabhar a cheannach! Mo bheannachd air Seònaid chòir agus air Grace Note Publications ann an Siorrachd Pheairt airson an leabhar a chur ann an clò. Agus air a’ Ghille Dhubh airson an crodh Sealtainneach a thilleadh!

PDF

Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:

Download File

PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.

Litir do Luchd-ionnsachaidh

This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 841

Podcast

BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn

Other letters Litrichean eile