Fàilte oirbh a-rithist. Agus fàilte shònraichte, oir ’s e seo an dà cheudamh Litir bho thòisich mi air an sgrìobhadh o chionn faisg air ceithir bliadhna.
Bidh sibh toilichte cluinntinn nach bi cus gràmair ann an t-seachdain-sa, ach feumaidh sinn sùil a thoirt air na ceistean a chuir mi oirbh aig deireadh na
Litreach mu dheireadh.
Dè a’ Ghàidhlig a th’ air nineteen women? An d’ fhuair sibh e? Naoi boireannaich dheug. Naoi boireannaich dheug. No mas e bean a
chleachd sibh, chanadh sibh naoi mnathan deug. Agus seventeen Scotsmen? Seachd Albannaich dheug. Seachd Albannaich dheug.
’S e a’ cheist eile a chuir mi oirbh – dè a’ Ghàidhlig a th’ air eleven o’ clock? ’S e an fhreagairt aon uair deug. Tha dà rud ann a
dh’fheumas mi ràdh mu dheidhinn seo. Carson nach e aon uair dheug oir tha uair boireann? Uill, ’s e as coireach nach bi an “d” air a sèimheachadh
as dèidh an “r”. Bidh sin a’ tachairt cuideachd le cuid de dh’fhaclan a tha a’ crìochnachadh le “t”, “l”, “n” no “s”.
’S e an rud eile a bu chòir dhomh ràdh gun tuirt mi aon uair deug le, mar gum biodh, “s” eadar an “r” agus an “d”. Tha sin cumanta ann an grunn
dualchainntean. Air an aon dòigh, canaidh sinn “bòrd”, “bàrd” agus “càirdean”. Chan eil “s” sgrìobhte ann an gin de na faclan sin.
Sin e airson gràmar an t-seachdain-sa. Bu toigh leam rudeigin a ràdh a-nise mu Ghàidheal ainmeil air an robh Adhamh Fearghasdan no ’s dòcha Adhamh
MacFhearghais. Chan eil mi cinnteach dè chanadh e ris fhèin ann an Gàidhlig ach ’s e Adam Ferguson a bh’ air ann am Beurla. Rugadh e ann an seachd-deug,
fichead ’s a trì (1723) aig Lag an Ràith ann an Siorrachd Pheairt.
B’ e Adhamh an naoidheamh leanabh, am fear a b’ òige, aig an Urramach Adhamh Fearghasdan agus a bhean, Màiri Ghòrdan, agus chaidh e gu Sgoil Ghràmair
Pheairt. Fhuair e foghlam aig àrd-ìre ann an Cill Rìmhinn is an uair sin ann an Dùn Èideann far an d’ fhuair e trèanadh airson a bhith na mhinistear ann an
Eaglais na h-Alba.
Bha e na mhinistear don Fhreiceadan Dubh, an rèisimeid ainmeil, airson naoi bliadhna agus ’s e a’ chiad rud a dh’fhoillsich e a-riamh eadar-theangachadh
gu Beurla de shearmon a rinn e ann an Gàidhlig airson na rèisimeid ann am meadhan ar-a-mach nan Seumasach ann an seachd-deug, ceathrad ’s a còig (1745).
Ach cha robh e riaraichte mar mhinistear agus ann an seachd-deug, caogad ’s a h-ochd (1758) fhuair e obair mar leabharlannaiche do Roinn an Luchd-tagraidh,
no Faculty of Advocates, ann an Dùn Èideann. Cha robh e an sin fada, ge-tà, mus d’ fhuair e obair mar fhear-teagaisg prìobhaideach do mhic uaislean. An
uair sin, ghabh e ceum mòr air adhart nuair a fhuair e dreuchd mar Phroifeasair na Feallsanachd Nàdarraich aig an oilthigh.
Chan e sin a’ chathair a bha e a’ miannachadh, ge-tà. Bha sùil aige air tè na Feallsanachd Moralta agus fhuair e mu dheireadh i ann an seachd-deug, seasgad
’s a ceithir (1764). Bha e cliùiteach mar thidsear agus sgrìobh e leabhraichean airson a chuid oileanach ann am feallsanachd, ach cha robh e fhathast
aithnichte air feadh na rìoghachd. Thachair sin nuair a sgrìobh e aiste ainmeil ann an seachd-deug, seasgad ’s a seachd (1767). Innsidh mi dhuibh tuilleadh
mu a deidhinn agus mu bheatha Adhaimh Fheargasdain an ath-sheachdain.
