600: New Zealand and immigration 600: New Zealand agus Luchd-imrich
Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.
Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
New Zealand agus Luchd-imrich
Bha seachd gobhair òga aig gobhar. Latha a bha seo, thuirt am màthair ris an fheadhainn òga, ‘Tha mi a’ falbh don choille. Dèanaibh cinnteach nach toir am madadh-allaidh an car asaibh. Bidh sibh ga aithneachadh air a chasan dubha agus air a ghuth gharbh.’
Thàinig gnogadh air an doras. ‘Fosglaibh an doras, a chloinn,’ thuirt guth. ‘Seo ur màthair.’ Ach thuirt a’ chlann, ‘Chan fhosgail. Cha tu ar màthair. Tha guth garbh agad. Is tu am madadh-allaidh.’
Dh’ith am madadh cailc gheal. Rinn sin a ghuth binn. Thàinig e chun an dorais a-rithist. Ach chunnaic na gobhair òga a chasan. Thuirt iad, ‘Cha tu ar màthair. Tha casan dubh’ agad. Is tu am madadh-allaidh.’
Chuir am madadh min-fhlùir air a chasan. Thill e gu taigh nan gobhar. ‘Fosglaibh, a chloinn,’ thuirt e. Chunnaic an fheadhainn òga casan bàna. Dh’fhosgail iad an doras.
Dh’ith am madadh iad uile, ach a-mhàin an tè a bu lugha. Bha ise am falach. Nuair a thill a màthair, dh’inns i dhi mar a thachair.
Lorg na gobhair am madadh. Bha e na chadal fo chraobh. Bha rudan a’ gluasad na bhroinn. Bha na gobhair òga fhathast beò! Chuir an t-seann ghobhar a’ ghobhar òg dhachaigh airson sgian, snàthad is snàth fhaighinn.
Leis an sgithinn, gheàrr a màthair brù a’ mhadaidh. Thàinig a h-uile gin dhen fheadhainn bheaga a-mach beò. Dh’iarr am màthair orra clachan fhaighinn. Chuir i na clachan am broinn a’ mhadaidh. Dh’fhuaigheil i am fosgladh dùinte a-rithist. Bha i cho sgiobalta ʼs nach d’ fhairich am madadh-allaidh càil.
Dhùisg am madadh. Bha am pathadh air. Chaidh e gu fuaran. Ach thug tromadas nan clach air tuiteam don uisge. Chaidh a bhàthadh.
ʼS e sgeul Gearmailteach a tha sin ach nochd e ann an Gàidhlig anns an iris Mac-Talla ann an ochd ceud deug, naochad ʼs a ceithir (1894). Thàinig e gu m’ aire oir bha e o chionn ghoirid anns ‘An Rubha’. ʼS e sin an iris aig Baile nan Gàidheal ann an Ceap Breatainn. Mo bheannachd air an fheadhainn a tha a’ taisbeanadh dualchas nan Gàidheal anns an àite bhrèagha sin.
New Zealand and immigration
Tha leabhran air mo bheulaibh an-dràsta. Chaidh fhoillseachadh an toiseach o chionn fhada – ann an ochd ceud deug, seachdad ʼs a dhà (1872). ʼS e an tiotal a th’ air ‘Geàrr-chunntasan air New Zealand airson Feuma Luchd-imrich’. Bha e air a sgrìobhadh leis an Urramach P. Barclay agus air eadar-theangachadh gu Gàidhlig.
Bha uiread de Ghàidheil a’ beachdachadh air imrich a dhèanamh gu ruige New Zealand ʼs gum b’ fhiach leabhran fhoillseachadh anns a’ chànan aca fhèin. Ach ʼs fhiach seo a chuimhneachadh. Nochd an leabhran anns an dearbh bhliadhna ʼs a chaidh Achd an Fhoghlaim tron phàrlamaid. Roimhe sin, bha mòran air a’ Ghàidhealtachd a’ faighinn foghlam dà-chànanach. Bha comas leughaidh aca ann an Gàidhlig. Chuir siostam foghlaim na stàite às dha sin.
Seo earrann bheag bhon leabhran. ‘[Bha fearann New Zealand] anabarrach falamh a dh’ainmhidhean gus an taobh a-staigh dhen cheud bliadhna mu dheireadh. Tha e glè choltach nach robh beò-ainmhidh a bhuineadh don dùthaich, ach radain bheaga dhan do chuir na radain Europeanach às ...’
Tha an t-eadar-theangair a’ cleachdadh ‘beò-ainmhidh’ airson ‘mammal’ agus tha e a’ sgrìobhadh ‘Europeanach’ airson ‘European’. An-diugh, bidh sinn ag ràdh ‘Eòrpach’.
Tha an cunntas a’ leantainn: ‘Chaidh às do sheòrs’ eòin athach, struth-chosmhail (ostrich-like), agus tha seòrsachan eile a’ teireachdainn gu bras mar a tha luchd-imrich a’ faotainn air adhart.’ Tha e inntinneach gun do chuir an t-eadar-theangair a’ Bheurla ‘ostrich-like’ ann. Bha e an dùil nach tuigeadh a h-uile duine an abairt ‘struth-chosmhail’. Chanainn gun robh e ceart.
Tha an leabhran ag innse dhuinn gun ‘...d’ fhuair a’ chuid as motha de dh’eòin cheòlmhor Bhreatainn gu ruige New Zealand; agus on a thugadh an ròcas ann o chionn ghoirid, bidh na h-ionadan-tàimh, gu h-àraidh a’ chuid a th’ air an cuairteachadh le craobhan, gu math coltach ri àrosan Breatannach.’
Ainmichidh mi aon rud eile às a’ chunntas aig Mgr Barclay. ‘Gu fortanach,’ tha e ag aithris, ‘chan eil nathraichean nimheil no biast dhochannach sam bith ann. Tha an tìr cho saor on leithidean ʼs a tha Èirinn fhèin.’ Agus tha sin fìor chun an latha an-diugh. Beannachd leibh.
New Zealand agus Luchd-imrich
Bha seachd gobhair òga aig gobhar. Latha a bha seo, thuirt am màthair ris an fheadhainn òga, ‘Tha mi a’ falbh don choille. Dèanaibh cinnteach nach toir am madadh-allaidh an car asaibh. Bidh sibh ga aithneachadh air a chasan dubha agus air a ghuth gharbh.’
Thàinig gnogadh air an doras. ‘Fosglaibh an doras, a chloinn,’ thuirt guth. ‘Seo ur màthair.’ Ach thuirt a’ chlann, ‘Chan fhosgail. Cha tu ar màthair. Tha guth garbh agad. Is tu am madadh-allaidh.’
Dh’ith am madadh cailc gheal. Rinn sin a ghuth binn. Thàinig e chun an dorais a-rithist. Ach chunnaic na gobhair òga a chasan. Thuirt iad, ‘Cha tu ar màthair. Tha casan dubh’ agad. Is tu am madadh-allaidh.’
Chuir am madadh min-fhlùir air a chasan. Thill e gu taigh nan gobhar. ‘Fosglaibh, a chloinn,’ thuirt e. Chunnaic an fheadhainn òga casan bàna. Dh’fhosgail iad an doras.
Dh’ith am madadh iad uile, ach a-mhàin an tè a bu lugha. Bha ise am falach. Nuair a thill a màthair, dh’inns i dhi mar a thachair.
Lorg na gobhair am madadh. Bha e na chadal fo chraobh. Bha rudan a’ gluasad na bhroinn. Bha na gobhair òga fhathast beò! Chuir an t-seann ghobhar a’ ghobhar òg dhachaigh airson sgian, snàthad is snàth fhaighinn.
Leis an sgithinn, gheàrr a màthair brù a’ mhadaidh. Thàinig a h-uile gin dhen fheadhainn bheaga a-mach beò. Dh’iarr am màthair orra clachan fhaighinn. Chuir i na clachan am broinn a’ mhadaidh. Dh’fhuaigheil i am fosgladh dùinte a-rithist. Bha i cho sgiobalta ʼs nach d’ fhairich am madadh-allaidh càil.
Dhùisg am madadh. Bha am pathadh air. Chaidh e gu fuaran. Ach thug tromadas nan clach air tuiteam don uisge. Chaidh a bhàthadh.
ʼS e sgeul Gearmailteach a tha sin ach nochd e ann an Gàidhlig anns an iris Mac-Talla ann an ochd ceud deug, naochad ʼs a ceithir (1894). Thàinig e gu m’ aire oir bha e o chionn ghoirid anns ‘An Rubha’. ʼS e sin an iris aig Baile nan Gàidheal ann an Ceap Breatainn. Mo bheannachd air an fheadhainn a tha a’ taisbeanadh dualchas nan Gàidheal anns an àite bhrèagha sin.
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 904
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn