FaclairDictionary EnglishGàidhlig

534: The Alder Tree 534: A’ Chraobh Fheàrna

B1 - Intermediate - The Little LetterB1 - Eadar-mheadhanach - An Litir Bheag

Litir shìmplidh sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is eadar-theangachadh. A simple weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and translation.

Tha an litir bheag ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The little letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.

Audio is playing in pop-over.

A’ Chraobh Fheàrna

Gaelic Gàidhlig

A bheil cuimhne agaibh air na briathran aig Seumas Mac an t-Saoir an t-seachdain sa chaidh? Bha iad mu dheidhinn Shomhairle MhicIain. Cha b’ e moladh a bha am bàrd a’ dèanamh:

Tha ’chuid as motha dhìot de chritheann, ìnean sgithich ’s làmhan feàrna…

Bha Mac an t-Saoir a’ ceangal MhicIain ri craobhan mallaichte. Ach carson a bha an fheàrna am measg nan craobh sin?

Uill, chan eil mi buileach cinnteach. Ma tha a’ chraobh-fheàrna air a h-ainmeachadh anns a’ Bhìoball, chan aithne dhomh e. Saoilidh mi gu bheil droch-chliù na craoibh-fheàrna a’ dol air ais don linn ro-Chrìosdail. ’S dòcha gun robh e ceangailte ri snodhach na feàrna oir tha e coltach ri fuil nuair a tha e ag aoidion a-mach.

Agus tha dà rud mun fheàrna a tha ga comharrachadh mar eadar-dhealaichte bho chraobhan eile. Nuair a thathar a’ sgoltadh loga de dh’fheàrna, bithear ga chur bun-os-cionn. Canaidh sinn – gach fiodh bhon bhàrr ach an fheàrn bhon bhun.

Bidh logaichean dhen chraoibh seo a’ maireachdainn nas fhaide ann an uisge na tha iad nuair a tha iad tioram. Air sàillibh sin, ’s e a’ chraobh-fheàrna a chaidh a chleachdadh gu tric airson nam mòr-stoban ann an crannagan. ’S e sin na logaichean a bha a’ suidheachadh crannag – seann dachaigh – ann an loch.

Seo agaibh seann aibidil chraobhach nan Gàidheal – ailm, beith, coll, dair, eadha, feàrn, gort, iogh, luis, muin, nuin, onn, beith bhog, ruis, sùil, teine, ùr. De na craobhan as bitheanta a dh’fhàsas air a’ Ghàidhealtachd, ’s e dìreach a’ bheith agus an fheàrn nach do dh’atharraich an ainmean.

Agus tha dà fhacal eile agam dhuibh co-cheangailte ri craobhan-feàrna. An toiseach – fàrdadh. ’S e sin rùsg na craoibhe a thathar a’ cleachdadh airson clò a dhathadh dubh. Fàrdadh. Agus carraig. Tha Dwelly ag innse dhuinn gu bheil e a’ ciallachadh cnap fiodha agus cuideachd ball fiodha leis am biodh daoine a’ cluich spòrs. Agus seo na sgrìobh an sagart Mgr Ailein: carraig – ‘a lumpy wooden excrescence on an alder tree used by children for a ball for shinty.’ Saoil dè cho fada ’s a rachadh carraig nan toireadh Raghnall Ros sgleog dha le caman?!

The Alder Tree

English Beurla

Do you remember the words of James MacIntyre last week? They were about Samuel Johnson. It wasn’t praising that the poet was doing:

Most of you is made of aspen, hawthorn nails and alder hands...

MacIntyre was connecting Johnson to cursed trees. But why was the alder among those trees?

Well, I’m not entirely sure. If the alder tree is named in the Bible, I don’t know of it. I reckon that the alder tree’s bad reputation goes back to pre-Christian times. Perhaps it was linked to the sap of the alder because it’s like blood when it leaks out.

And two things about the alder that marks it as different from other trees. When a log of alder is split, it is put upside down. We say – every wood from the top and the alder from the bottom.

Logs of this tree last longer in water than they do when they are dry. Because of that, it is the alder tree that was often used for the piles in crannogs. That is the logs that were fixing a crannog – an old home – in a loch [into the bed of the loch].

Here is the old tree-alphabet of the Gael – ailm, beith, coll, dair, eadha, feàrn, gort, iogh, luis, muin, nuin, onn, beith bhog, ruis, sùil, teine, ùr. Of the commonest trees that grow in the Highlands, it is just the birch and the alder that haven’t changed their names.

And I have two other words for you connected with alder trees. To begin with – fàrdadh. That’s the bark of the tree that is used to dye cloth black. Fàrdadh. And carraig. Dwelly tells us that it means a lump of wood and also a wooden ball with which people would play sport. And here is what the priest Father Allan wrote: carraig – ‘a lumpy wooden excrescence on an alder tree used by children for a ball for shinty.’ I wonder how far a carraig would travel if Ronald Ross [a famous shinty player] hit it with a shinty stick?!

A’ Chraobh Fheàrna

Gaelic Gàidhlig

A bheil cuimhne agaibh air na briathran aig Seumas Mac an t-Saoir an t-seachdain sa chaidh? Bha iad mu dheidhinn Shomhairle MhicIain. Cha b’ e moladh a bha am bàrd a’ dèanamh:

Tha ’chuid as motha dhìot de chritheann, ìnean sgithich ’s làmhan feàrna…

Bha Mac an t-Saoir a’ ceangal MhicIain ri craobhan mallaichte. Ach carson a bha an fheàrna am measg nan craobh sin?

Uill, chan eil mi buileach cinnteach. Ma tha a’ chraobh-fheàrna air a h-ainmeachadh anns a’ Bhìoball, chan aithne dhomh e. Saoilidh mi gu bheil droch-chliù na craoibh-fheàrna a’ dol air ais don linn ro-Chrìosdail. ’S dòcha gun robh e ceangailte ri snodhach na feàrna oir tha e coltach ri fuil nuair a tha e ag aoidion a-mach.

Agus tha dà rud mun fheàrna a tha ga comharrachadh mar eadar-dhealaichte bho chraobhan eile. Nuair a thathar a’ sgoltadh loga de dh’fheàrna, bithear ga chur bun-os-cionn. Canaidh sinn – gach fiodh bhon bhàrr ach an fheàrn bhon bhun.

Bidh logaichean dhen chraoibh seo a’ maireachdainn nas fhaide ann an uisge na tha iad nuair a tha iad tioram. Air sàillibh sin, ’s e a’ chraobh-fheàrna a chaidh a chleachdadh gu tric airson nam mòr-stoban ann an crannagan. ’S e sin na logaichean a bha a’ suidheachadh crannag – seann dachaigh – ann an loch.

Seo agaibh seann aibidil chraobhach nan Gàidheal – ailm, beith, coll, dair, eadha, feàrn, gort, iogh, luis, muin, nuin, onn, beith bhog, ruis, sùil, teine, ùr. De na craobhan as bitheanta a dh’fhàsas air a’ Ghàidhealtachd, ’s e dìreach a’ bheith agus an fheàrn nach do dh’atharraich an ainmean.

Agus tha dà fhacal eile agam dhuibh co-cheangailte ri craobhan-feàrna. An toiseach – fàrdadh. ’S e sin rùsg na craoibhe a thathar a’ cleachdadh airson clò a dhathadh dubh. Fàrdadh. Agus carraig. Tha Dwelly ag innse dhuinn gu bheil e a’ ciallachadh cnap fiodha agus cuideachd ball fiodha leis am biodh daoine a’ cluich spòrs. Agus seo na sgrìobh an sagart Mgr Ailein: carraig – ‘a lumpy wooden excrescence on an alder tree used by children for a ball for shinty.’ Saoil dè cho fada ’s a rachadh carraig nan toireadh Raghnall Ros sgleog dha le caman?!

PDF

Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:

Download File

PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.

Litir do Luchd-ionnsachaidh

This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri Litir do Luchd-ionnsachaidh 838

Podcast

BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn

Other letters Litrichean eile