1056: Caisteal Dhùn Bheagain (2)
Litir sheachdaineach do luchd-ionnsachaidh le clàr-fuaime, tar-sgrìobhadh is mìneachadh. A weekly letter to Gaelic learners with audio, transcription and explanation.
Tha an litir ag obrachadh leis an fhaclair. Tagh an taba ‘teacsa Gàidhlig’ agus tagh facal sam bith san teacsa agus fosglaidh am faclair ann an taba ùr agus bidh mìneachadh den fhacal ann. The letter is integrated with the dictionary. Select the tab ‘Gaelic text’ and choose any word and the dictionary will open and you will see the English explanation of the Gaelic word.
Caisteal Dhùn Bheagain (2)
Bha mi ag innse dhuibh mun Bhrataich Shìth no Fairy Flag aig Clann ʼic Leòid. Tha i ann an Caisteal Dhùn Bheagain anns an Eilean Sgitheanach. Tha trì stòiridhean eile ann mun bhrataich agus mar a thàinig i gu bhith cho cudromach do Chloinn ʼic Leòid.
Bha fear MacDhiarmaid, a bha na threabhaiche. Thug sìthiche bogsa dha airson a’ chinn-chinnidh. Thug an treabhaiche am bogsa a Chaisteal Dhùn Bheagain. Bha a’ Bhean-uasal NicLeòid air bhioran faighinn a-mach dè bha am broinn a’ bhogsa. Bha a’ bhean-uasal an dùil leanabh aa bhith aice an ceann ùine gun a bhith fada. Ach, nuair a thug i sùil air a’ bhrataich, ʼs ann a ghabh i eagal a beatha agus thòisich an spàirn-bhreith sa mhionaid! Agus nochd an leanabh goirid an dèidh sin. A rèir aithris, thachair an aon rud do na beathaichean gu lèir ann an dùthaich MhicLeòid – na bà, na làirichean, na caoraich agus na mucan. Bha breith gu leòr a’ dol an latha sin!
Tha stòiridh eile ann mun bhrataich. Oidhche a bha seo, bha cuirm mhòr ann an Caisteal Dhùn Bheagain. Bha tè-altraim a’ cumail sùil air mac òg a’ chinn-chinnidh fhad ʼs a bha càch ri hòro-gheallaidh. Chuir i an leanabh na chreathail anns an t-seòmar aige anns a’ phìos dhen chaisteal ris an canar Tùr nan Sìthichean no Fairy Tower. Bha e na chadal agus dh’fhalbh an tè-altraim a ghabhail pàirt anns a’ chuirm ann an daingneach a’ chaisteil.
Fhad ʼs a bha i air falbh, dh’fhàs an gille an-fhoiseil. Bhreab e a phlaide dheth agus bha e a’ fàs fuar. Thàinig sìthiche airson cobhair a dhèanamh air. Chuir e seàla shìoda timcheall a’ ghille. Nuair a thill an nighean don t-seòmar, thog i an gille, fhathast leis an t-seàla timcheall air, agus dh’fhalbh i don chuirm leis. Tuigidh sibh gum b’ i an t-seàla a’ Bhratach Shìth. Nuair a chaidh an dithis a-steach far an robh càch, lìonadh an seòmar le guthan shìthichean, ged nach fhaicte iad, agus iad a’ seinn tàladh sònraichte.
Agus tha aon stòiridh eile ann. Uair a bha seo, phòs ceann-cinnidh nan Leòdach bean-shìth. Bha iad a’ fuireach còmhla ann an tìr nan sìthichean. Bha an Leòdach ag iarraidh tilleadh do a mhuinntir fhèin. Leig iad soraidh le chèile aig an drochaid tarsainn an uillt aig Beul-atha nan Trì Allt. Canaidh daoine Fairy Bridge rithe ann am Beurla.
Thug a’ bhean-shìth a’ Bhratach Shìth don cheann-chinnidh. Thuirt i ris, nam biodh e ann an èiginn aig àm catha, nach leigeadh e leas ach a’ bhratach a thoirt a-mach agus a crathadh. Agus bhiodh buaidh aige. Ach thug i rabhadh dha nach obraicheadh i ach trì tursan.
A rèir muinntir a’ Chaisteil, chrath an ceann-cinnidh a’ Bhratach Shìth dà thuras ann an cath nuair a bha na Leòdaich ann an èiginn. Gach turas bha buaidh aca.
Agus ann an naoi ceud deug, trithead ʼs a naoi (1939) bha teine anns a’ Chaisteal. Bha a’ ghaoth àrd agus bha cunnart ann gum biodh an caisteal air a sgrios. Ach, nuair a thugadh a’ Bhratach a-mach às a’ chaisteal, ʼs ann a shocraich a’ ghaoth agus chaidh an caisteal a shàbhaladh! Mas breug bhuam e, ʼs breug thugam e!
Faclan na Litreach: : Caisteal Dhùn Bheagain: Dunvegan Castle; treabhaiche: ploughman; cuirm: feast; breith: birth; daingneach: keep (of castle); an-fhoiseil: uneasy; buaidh: victory.
Abairtean na Litreach: mar a thàinig i gu bhith cho cudromach do Chloinn ʼic Leòid: how it came to be so important to Clan MacLeod; am broinn a’ bhogsa: inside the box; an dùil leanabh a bhith aice an ceann ùine gun a bhith fada: expecting to have a baby in the near future; thòisich an spàirn-bhreith sa mhionaid: the labour began straight away; na bà, na làirichean, na caoraich agus na mucan: the cows, the mares, the sheep and the pigs; bha tè-altraim a’ cumail sùil air mac òg a’ chinn-chinnidh: a nurse was looking after the clan chief’s young son; fhad ʼs a bha càch ri hòro-gheallaidh: while the others were having fun; chuir i an leanabh na chreathail: she put the baby in his cradle; bhreab e a phlaide dheth: he kicked the blanket off; thàinig sìthiche airson cobhair a dhèanamh air: a fairy came to help him; chuir e seàla shìoda timcheall a’ ghille: he put a silk shawl around the lad; lìonadh an seòmar le guthan shìthichean: the room was filled with voices of fairies; ged nach fhaicte iad: although they couldn’t be seen; a’ seinn tàladh sònraichte: singing a special lullaby; leig iad soraidh le chèile: they farewelled each other; phòs ceann-cinnidh nan Leòdach bean-shìth: a MacLeod chief married a fairy woman; tilleadh do a mhuinntir fhèin: returning to his own people, ann an èiginn aig àm catha: in dire straits at a time of battle; nach leigeadh e leas ach a’ bhratach a thoirt a-mach agus a crathadh: that he would only need to take out the flag and wave it; nach obraicheadh i ach trì tursan: that it would only work three times; bha cunnart ann gum biodh an caisteal air a sgrios: there was a danger that the castle would be destroyed; ʼs ann a shocraich a’ ghaoth: the wind abated; mas breug bhuam e, ʼs breug thugam e: if it’s a lie from me, it was a lie to me.
Puing-chànain na Litreach: nuair a chaidh an dithis a-steach far an robh càch: when the pair went in where the others were. Far can be translated as ‘where’ but it is only used with (a dependent form of) a verb. Seo far am bi mi a-màireach (am bi rather than bidh or bhios); seo far an suidh sinn ‘here’s where we’ll sit’; sin far an do thiodhlaic mi an t-ionmhas ‘ that’s where I buried the treasure’.
Gnàthas-cainnt na Litreach: Bha a’ Bhean-uasal NicLeòid air bhioran: Lady MacLeod was excited.
Download the text of this week's letter as a PDF:Thoir a-nuas Litir mar PDF:
PDF documents are especially suited for printing out. Most computers can open PDF files, but if you have problems viewing them you may need to install reader software such as Tha faidhleachan PDF gu sònraichte math airson clò-bhualadh. Tha e furasta gu leòr do chuid de choimpiutairean faidhleachan PDF fhosgladh, ach ma tha trioblaid agad ‘s dòcha gum biodh e feumail bathar-bog mar Adobe Acrobat Reader. fhaighinn.
Litir do Luchd-ionnsachaidh
This letter corresponds to Tha an Litir seo a’ buntainn ri An Litir Bheag 752
Podcast
BBC offers this litir as a podcast: Visit the programme page for more info and to download or subscribe. Tha am BBC a’ tabhainn seo mar podcast. Tadhail air an duilleag-phrògraim airson barrachd fiosrachaidh no airson podcast fhaighinn